शेतकरी मित्रांनो नमस्कार, Krushi Doctor (कृषी डॉक्टर) या शेती विषयक माहिती देणाऱ्या वेबसाइट वरती आम्ही आपले सहर्ष स्वागत करत आहे. आजच्या लेखामध्ये आपण हळद पिकातील कंदकुज (rhizome rot of turmeric) विषयी सविस्तरपणे माहिती पाहणार आहोत. यामध्ये कंदकुज म्हणजे नेमके काय आहे, त्याचा प्रादुर्भाव कशामुळे होतो, त्याचा प्रसार कसा होतो आणि कंदकुज नियंत्रणासाठी काय उपाय योजना आहेत याबद्दल आपण माहिती या लेखामध्ये पाहणार आहोत.
प्रस्तावना –
हळद व आले या पिकांच्या शाकीय वाढीत निर्माण होणारी पानांची व फुटव्यांची संख्या यांचा उत्पादन वाढी मध्ये मोठा वाटा असतो. पावसामुळे शेतात पाणी साचून राहिल्यास या पिकात कंदकूज (turmeric rhizome rot) रोगाचा प्रादुर्भाव वाढत जातो. या पिकामध्ये कंदकूज प्रामुख्याने बुरशी किंवा जिवाणूंमुळे होते. कंदकूज बुरशीजन्य आहे की जिवाणूजन्य आहे ते सर्वप्रथम ओळखून नियंत्रण करणे अपेक्षित आहे.
नुकसान | Losses due to rhizome rot of turmeric –
उत्पादनात 50 टक्‍क्‍यांपेक्षा अधिक घट होते.
हळद कंदकूज लक्षणे | Symptoms of rhizome rot of turmeric –
अ) बुरशीजन्य कंदकुज | Fungal rot –
1. कंदकुज चे प्रथम लक्षणे ही कंदातील कोवळ्या फुटींवर लगेच दिसून येतात.
2. प्रथम पानांचे शेंडे वरून व कडांनी पिवळे पडून खालपर्यंत वाळत जातात.
3. खोडाचा जमिनीलगतचा भाग काळपट पडतो.
4. याच ठिकाणी माती बाजूस करून पाहिल्यास गड्डा वरून काळा पडलेला व निस्तेज झालेला दिसतो.
5. प्रादुर्भावग्रस्त फुटवा ओढल्यास सहज हातामध्ये येतो.
6. या रोगामुळे साधारण उत्पादनात ५० टक्‍क्‍यांपेक्षा अधिक घट होते.
ब) जीवाणूजन्य कंदकूज | Bacterial rot –
1. जीवाणूजन्य कंदकूज ओळखण्यासाठी रोगग्रस्त कंदाचा भाग धारदार ब्लेडने कापून स्वच्छ काचेच्या ग्लासमध्ये पाणी घेऊन त्याचे टोक त्यामध्ये बुडवावे.
2. त्यामधून दुधासारखा स्राव पाण्यामध्ये आल्यास जिवाणूजन्य कंदकूज आहे हे ओळखावे.
हळद कंदकूज व्यवस्थापन | Control measures for rhizome rot of turmeric –
1. कंद पोसण्याच्या कालावधीमध्ये हळदीला पाण्याची गरज मर्यादित असते. त्यामुळे सात महिने पूर्ण झाल्यानंतर हळदीस पाणी देण्याचा कालावधी हळूहळू कमी करत जावा. आठ महिने पूर्ण झाल्यानंतर जमिनीच्या प्रकारानुसार पाणी बंद करावे. त्यामुळे पानामधील अन्न कंदामध्ये उतरण्यास मदत होते व हळदीस उतारा चांगला मिळतो.
2. कंदकूज व्यवस्थापनासाठी जैविक बुरशीनाशक ट्रायकोडर्मा 2 ते 2.5 किलो प्रति एकरी 300 किलो सेंद्रिय खतामध्ये मिसळून जमिनीमध्ये द्यावे किंवा ड्रीप असलीस ट्रायकोडर्मा 2 लिटर प्रति एकरी द्यावे. याचा वापर प्रतिबंधात्मक म्हणूनच करावा.
3. कंदकूजीस सुरवात झाल्यानंतर ब्लिटॉक्स, टाटा रॅलीस इंडिया लिमिटेड, कॉपर ऑक्‍सिक्‍लोराइड 50 टक्के डब्ल्यू.पी. 45 ग्रॅम प्रति 15 लिटर पाणी या प्रमाणात आळवणी करावी. रोगाची तीव्रता जास्त असल्यास रेडोमिल गोल्ड, सिंजेंटा, मेटॅलॅक्‍सिल 4 टक्के + मॅंकोझेब 64 टक्के डब्ल्यू.पी. (संयुक्त बुरशीनाशक) 45 ग्रॅम प्रति 15 लिटर पाणी या प्रमाणात आळवणी करावी. आले पिकामध्ये जिवाणूजन्य मर असल्यास सोबत 2 मिली,कासु-बी, धानुका, कासुगामाइसिन 3 टक्के एस. एल. प्रतिलिटर पाणी या प्रमाणात आळवणी करावी. आळवणी करताना जमिनीत वाफसा असावा. आळवणी केल्यानंतर पिकाला थोडासा पाण्याचा ताण द्यावा. गरज वाटल्यास पुन्हा एकदा वरील औषधांची आळवणी करावी.
Conclusion I सारांश –
शेतकरी मित्रांनो तुम्हाला krushi doctor या वेबसाइट वरील आमचा rhizome rot of turmeric: हळद कंदकुज नियंत्रण हा लेख तुम्हाला कसा वाटला वाटला हे खाली कमेंट बॉक्स मध्ये सांगायला विसरू नका. आणि हा लेख जर तुम्हाला आवडला तर तुमच्या इतर शेतकरी मित्रांसोबत शेयर नक्की करा. आणखी अशा प्रकारची कृषीविषयक माहिती पाहण्यासाठी आमच्या krushi doctor या वेबसाईटला नक्की भेट द्या.
FAQ’s | वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न –
1. हळदीची लागवड कधी करावी?
उत्तर – हळदीची लागवड साधारणपणे एप्रिल महिन्याच्या मध्यापासून जून महिन्याच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत करावी.
2. हळदीचा मानवी जीवनात उपयोग सांगा?
उत्तर – पिवळी हळदी रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी चांगली आहे , तर अंबा हळदीचा वापर सूज, आघात, रक्त शुद्धीकरण आणि जखमा भरण्यासाठी जास्त केला जातो. हृदयरोग: ते खराब LDL कोलेस्टेरॉल आणि ट्रायग्लिसराइड्स कमी करण्यास मदत करू शकतात, ज्यामुळे हृदयविकाराचा धोका कमी होतो.
3. हळद वाढण्यास किती वेळ लागतो?
उत्तर – हळद लागवडीपासून काढणीपर्यंत सात ते दहा महिने लागतात.
4. भारतात हळदीचे उत्पादन कोठे होते?
उत्तर – महाराष्ट्र, तेलंगणा, कर्नाटक आणि तामिळनाडू ही हळद उत्पादक राज्ये आहेत. हळदीच्या जागतिक व्यापारात भारताचा वाटा 62% पेक्षा जास्त आहे.
लेखक –
K Suryakant