शेतकरी मित्रांनो नमस्कार, कृषी डॉक्टर (Krushi Doctor) या शेती निगडीत माहिती देणाऱ्या वेबसाइट वरती आपले सहर्ष स्वागत आहे. आजच्या लेखामध्ये आपण फळमाशी (fruit fly) नियंत्रण ची संपूर्ण माहिती पाहणार आहोत. तुम्ही जर एक अभ्यासू शेतकरी असाल तर हा लेख तुमच्यासाठी खूपच महत्वाचा ठरणार आहे. म्हणून माझी तुम्हाला विनंती आहे की हा लेख पूर्ण वाचा आणि माहिती आवडली तर हा लेख शेयर नक्की करा. चला तर सुरू करुयात…
फळमाशी ही सध्याला भारतामध्ये नव्हे तर संपूर्ण जगामध्ये एक प्रमुख कीड झाली आहे. संपूर्ण जगामध्ये फळमाशीच्या 4500 हून अधिक प्रजाती आढळतात. भारतामध्ये सुमारे 200 हून अधिक जाती आहेत. आणि त्यातील 5 ते 6 प्रजाती ह्या थेट पिकाला नुकसान पोहचवत असतात. जर आपण वेळीच या फळमाशीचे नियंत्रण नाही केले तर जवळ-जवळ 20 ते 30 %पिकाचे नुकसान होऊ शकते.
फळमाशी कोणत्या पिकावर येते?
फळमाशी चा प्रादुर्भाव हा – पेरू, आंबा, चिकू, द्राक्ष, अंजीर, डाळिंब, बोर, लिंबूवर्गीय फळे अशा फळांवर तर कलिंगड, दोडकी, काकडी, भोपळा, घोसाळी, तोंडली, कारली, पडवळ इ. वेलवर्गीय फळभाज्यावर होऊ शकतो.
शेती निगडीत सर्व माहिती विडियो स्वरूपात पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा – कृषि डॉक्टर यूट्यूब चॅनल
फळमाशीचा जीवनक्रम | Lifecycle of fruit fly –
1. फळमाशी ही आकारणे लहान असते.
2. तिची लांबी ही 7 मिमी इतकी असते.
3. आपल्या घर माशी एवढीच ही देखील माशी असते.
4. फळमाशीच्या एकूण 4 अवस्था असतात – अंडी, अळी, कोष आणि माशी.
5. फळमाशी ची मादी सुरुवातीला फळामध्ये अंडी घालते.
6. एका छिद्रामध्ये 1 ते 15 अंडी असू शकतात.
7. फळमाशी तिच्या पूर्ण जीवनक्रमामध्ये 500 ते 1500 अंडी घालते.
8. ही अंडी पांढऱ्या रंगाची आणि 1 मिमी लांबीची असतात.
9. ही अंडी 1 आठवड्यात उबतात. आणि त्यामधून पिवळ्या रंगाच्या आळ्या बाहेर पडतात.
10. या आळ्या पूर्ण वाढीसाठी 1 ते 3 आठवडे घेतात.
11. पूर्ण वाढ झालेल्या आळ्या फळातून बाहेर येऊन जमिनीमध्ये 5 ते 15 सेंटीमीटर खोलीवर जाऊन कोश अवस्थेमध्ये जातात.
12. कोश अवस्था ही 1 आठवडा ते 40 दिवसांची असू शकते.
13. पूर्ण वाढ झालेल्या कोशामधून माशा बाहेर पडतात व त्या पुन्हा फळामध्ये अंडी घालतात.
14. ही माशी पुढे जाऊन 3 ते 4 महीने जगते.
15. अशा प्रकारे एका वर्षामध्ये फळमाशीच्या 9 ते 10 पिढ्या पूर्ण होतात.
भारतामध्ये प्रामुख्याने आढळणाऱ्या फळमाशा –
| फळमाशी | पिके |
| बॅक्‍ट्रोसेरा डॉरसॅलिस बॅक्‍ट्रोसेरा झोनाटा बॅक्‍ट्रोसेरा करेक्‍टा |
आंबा, पेरू आणि सीताफळ सारखी फळ पिके |
| बॅक्‍ट्रोसेरा कुकुरबीटी | कलिंगड, खरबूज, भोपळा, कारली आणि काकडी सारखी वेलवर्गीय पिके |
फळमाशी मुळे होणारे नुकसान | damage of fruit fly –
1. फळमाशी च्या आळ्या फळामधील गर खातात व परिणामी फळाची गुणवत्ता खालावते.
2. फळे पिवळी पडतात व पुढे जाणून ती सुकून खाली पडतात.
3. फळमाशी ने फळावर केलेल्या छिद्रामुळे फळामध्ये इतर बुरशीचा शिरकाव होतो.
4. व अशी फळे सडू लागतात.
5. फळे वेडी वाकडी होतात.
6. फळांची वाढ खुंटते.
फळमाशी नियंत्रणसाठी उपाययोजना | control of fruit fly –
1. उन्हाळ्यामध्ये जमीन चांगली नांगरून घ्यावी.
2. व जमीन उन्हामध्ये टापू द्यावी.
3. असे केल्यामुळे मातीमधील फळमाशीच्या सुप्त अवस्था नष्ट होतात.
4. बागेतील कीड ग्रस्त सर्व फळे गोळा करून नष्ट करावीत.
5. फळमाशी चा प्रादुर्भाव हा पक्व फळावर जास्त होतो.
6. त्यामुळे फळे पिकण्यापूर्वी त्यांची काढणी करावी.
7. फळमाशीचे नर कंट्रोल करण्यासाठी खालील कामगंध सापळ्यांचा वापर करावा.
👉आंबा, चिकू, पपई आणि पेरू – https://krushidukan.bharatagri.com/products/sk-agrotech-pheromone-eco-trap-with-fruit-fly-lure-1?_pos=3&_sid=b366cdeef&_ss=r
👉कलिंगड, खरबूज, भोपळा, कारली आणि काकडी सारख्या वेलवर्गीय पिकांमध्ये – https://krushidukan.bharatagri.com/products/chipku-melon-fly-lure-pack-of-10?_pos=12&_sid=b366cdeef&_ss=r
8. फळमाशी नियंत्रण करण्यासाठी कीटकनाशक फवारणी तितकीशी परिणाम कारक ठरत नाही. कारण फवारणी चे औषध फळामधील आळीपर्यन्त पोहचू शकत नाही.
9. तरी देखील आपण खालील कीटकनाशकांच्या फवारण्या ट्राय करू शकता –
👉निम ऑइल (10000 पिपीएम) – 2 मिलि / लीटर पानी
👉क्लोरोपायरीफॉस ५०% – 2 मिलि / लीटर पानी
👉लॅम्बडा सायहॅलोथ्रिन 5% EC – 2 मिलि / लीटर पानी (सिंजेन्टा कंपनीचे कराटे)
👉स्पिनोसॅड (44.03% w/w) – 0.3 मिलि / लीटर पानी (डाऊ कंपनीचे ट्रेसर)
👉कार्बोसल्फान 25% EC – 1 ते 2 मिलि / लीटर मिलि (एफएमसी कंपनीचे मार्शल)
👉 क्लोरपायरीफॉस 50% + सायपरमेथ्रिन 5% EC – 1 ते 2 मिलि / लीटर पानी (घरडा केमिकल्स चे हमला)
👉नोव्हॅल्युरॉन 5.25% + इंडोक्साकार्ब 4.5% w/w SC – 2 मिलि / लीटर पानी (अदामा कंपनीचे प्लेनथोरा)
फळमाशी साठी फवारण्या घेताना घ्यावयाची काळजी –
1. फवारणी ही नेहमी सायंकाळी करा.
2. फवारणी साठी पानी हे 6.5 ते 7.5 ph असलेलेच वापरा.
3. फवारणी करताना स्टीकर चा वापर नक्की करा.
4. कीटकनाशके आलटून-पालटून वापरा.
5. दर 30 दिवसांनी कामगंध सापळे बदला. (फक्त ल्युर)
Conclusion –
चला तर शेतकरी मित्रांनो, मी आशा करतो की आजच्या लेखामध्ये फळमाशी (fruit fly) बद्दल दिलेली माहिती तुम्हाला समजली आहे आणि याचा फायदा तुम्हाला नक्की होईल. फळमाशी बद्दल तुम्हाला अधिक माहिती जाणून घ्यायची असल्यास आम्हाला नक्की संपर्क करा. आणि हो हा लेख जर तुम्हाला आवडला असेल तर हा लकह तुमच्या इतर शेतकरी ग्रुप मध्ये शेयर नक्की करा.
People also ask | वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न –
1. फळमाशी कोणत्या पिकावर येते?
उत्तर – फळमाशी चा प्रादुर्भाव हा – पेरू, आंबा, चिकू, द्राक्ष, अंजीर, डाळिंब, बोर, लिंबूवर्गीय फळे अशा फळांवर तर कलिंगड, दोडकी, काकडी, भोपळा, घोसाळी, तोंडली, कारली, पडवळ इ. वेलवर्गीय फळभाज्यावर होऊ शकतो.
2. फळमाशी किती दिवस जगते?
उत्तर – फळमाशी 3 ते 4 महीने जगते.
3. फळमाशी मुळे पिकाचे कोणते नुकसान होते?
उत्तर – फळमाशी च्या आळ्या फळामधील गर खातात व परिणामी फळाची गुणवत्ता खालावते. फळे पिवळी पडतात व पुढे जाणून ती सुकून खाली पडतात. फळे वेडी वाकडी होतात. फळांची वाढ खुंटते.
4. फळमाशी नियंत्रण साठी काय करावे?
उत्तर – फळमाशीचे नर कंट्रोल करण्यासाठी खालील कामगंध सापळ्यांचा वापर करावा
5. फळमाशी साठी कोणती फवारणी करावी?
उत्तर – फळमाशी नियंत्रणसाठी पुढील कीटकनाशकांच्या फवारण्या कराव्या – निम ऑइल (10000 पिपीएम) – 2 मिलि / लीटर पानी किंवा क्लोरोपायरीफॉस ५०% – 2 मिलि / लीटर पानी किंवा लॅम्बडा सायहॅलोथ्रिन 5% EC – 2 मिलि / लीटर पानी (सिंजेन्टा कंपनीचे कराटे) किंवा स्पिनोसॅड (44.03% w/w) – 0.3 मिलि / लीटर पानी (डाऊ कंपनीचे ट्रेसर).
Author | लेखक,
सूर्यकांत कांबळे
मू. पो – इर्ले, तालुका – बार्शी, जिल्हा – सोलापूर.
राज्य – महाराष्ट्र. पिन – 413412